l�ch s� ph

l�ch s� ph�t tri�n k�nh thi�n v�n

------------------------------------------

S� khao kh�t t�m hi�u b�u tr�i �� l� m�i quan t�m c�a con ng��i t� c�ch ��y 6000 n�m v�i c�c ��i quan s�t thi�n v�n r�t c� nh�: c�t �� Stonehenge (Anh), ��i thi�n v�n Kh�nh Ch�u (H�n Qu�c),... Con ng��i kh�ng ng�ng �i t�m nh�ng c�ng c� �� quan s�t b�u tr�i - �� l� c�c k�nh thi�n v�n.

	N�m 1608, Hans Lippershay - m�t th� l�m k�nh ng��i H� Lan- �� t�m ra nguy�n l� l�m k�nh �� quan s�t c�c v�t � xa (xem h�t).
	N�m 1609, Galileo- nh� b�c h�c ng��i Italia- d�a v�o nguy�n l� n�y �� l�m n�n d�ng c� quan s�t b�u tr�i ��u ti�n- k�nh thi�n v�n. �ng �� gh�p nhi�u th�u k�nh t� m�i �� ph�ng to h�nh �nh l�n g�p 8 l�n, 20 r�i 30 l�n. Trong l�n quan s�t ��u ti�n, �ng �� ph�t hi�n 4 v� tinh c�a sao M�c, v�nh �ai sao Th�,.. Tuy nhi�n c�c k�nh n�y cho h�nh �nh kh�ng ��c t�t.
	N�m 1668, Newton - nh� b�c h�c ng��i Anh- �� kh�c ph�c b�ng c�ch t�o ra k�nh vi�n v�ng s� d�ng g��ng c�u l�m- chi�c k�nh thi�n v�n ph�n x� ��u ti�n ra ��i, k�nh n�y cho h�nh �nh t�t h�n.
	T� ��, c�c lo�i k�nh thi�n v�n �� c ph�t tri�n v� c�i ti�n nhi�u, ��ng k�nh g��ng v� th�u k�nh r�t l�n. Ch�ng ��c ��t trong nh� d�ng m�i v�m t�i c�c tr�m quan s�t thi�n v�n, th��ng ��t tr�n n�i cao, trong c�c hoang m�c, n�i quang m�y v� c� th�i ti�t t�t.
	Vi�c ph�t hi�n ra s�ng v� tuy�n ph�t t� c�c v� sao �� c�a lo�i k�nh thi�n v�n m�i :k�nh thi�n v� tuy�n. G�i l� k�nh nh�ng th�c ra n� l� c�c ch�o Angten r�t l�n d�ng �� thu c�c t�n hi�u v� tuy�n ��n t� c�c ng�i sao xa, c�c thi�n h�,...
	Ng�y nay, s� ph�t tri�n c�a m�y t�nh �� t�o n�n nh�ng b��c thay ��i l�n cho k�nh thi�n v�n. M�y t�nh gi�p x� l� h�nh �nh r� h�n, kh�ng b� bi�n d�ng, vi�c gh�p n�i nhi�u k�nh thi�n v�n v�i nhau nh� m�y t�nh l�m cho kh� n�ng quan s�t t�ng l�n r�t nhi�u, vi�c �i�u ch�nh c�ng ��c t� ��ng ho�.
	Ngo�i k�nh thi�n v�n ��t c� ��nh c�n c� c�c k�nh thi�n v�n ��t tr�n c�c ��i quan s�t di ��ng, nh� k�nh Kuiper (c� ��ng k�nh 91cm) ��t tr�n m�y bay C141.
	V�i s� ph�t tri�n c�a khoa h�c k� thu�t, ng��i ta c�n ��t k�nh thi�n v�n � ngo�i tr�i ��t. K�nh thi�n v�n v� tr� Hubble ��c t�u Discovery ��a l�n qu� ��o c�ch Tr�i ��t 550 km v�o ng�y 20/04/1990, sau �� v�o ng�y 02/12/1993 n� ��c t�u Endeavour thay g��ng v� ��a l�n a�i ��o c�ch tr�i ��t 600 km. L� lo�i k�nh ��c bi�t v�a thu nh�n ��c h�nh �nh b�nh th��ng, v�a thu nh�n ��c c�c tia c�c t�m, tia h�ng ngo�i. K�nh Hubble quay m�t v�ng quanh Tr�i ��t h�t 97 ph�t, t� quay quanh m�nh h�t 1gi�. N� c� kh� n�ng h��ng �ng k�nh t�i b�t k� m�t thi�n th� n�o. C�c h�nh �nh k�nh "nh�n" th�y ��c g�i v� Tr�i ��t.

---------------------------------------------------------------------

ph� l�c

nh�ng k�nh thi�n v�n l�n nh�t hi�n nay

	K�nh thi�n v�n quang h�c l�n nh�t: Keck - ��c ��t t�i ��i quan s�t Mauna Kea (Hawaii). (H�nh �nh)
	K�nh thi�n v�n v� tuy�n l�n nh�t: Arecibo - c� ��ng k�nh 305m, ��t trong m�t l�ng ch�o � v�ng ��i n�i c�a Peurto Rico.(H�nh �nh)
	K�nh thi�n v�n v� tuy�n VLA (Very Large Array) ��u ti�n, k�t n�i 27 ch�o angten ��ng k�nh m�i c�i 24m, x�p th�nh h�nh ch� Y tr�n m�t di�n t�ch c� ��ng k�nh 35km, ��t t�i bang New Mexico (M�).
	K�nh thi�n v�n v� tr� Hubble ��c ��a l�n qu� ��o ng�y 20/04/1990, c� ��ng k�nh g��ng 2,4m, c� th� quan s�t c�c thi�n h� c�ch xa ta 15 t� n�m �nh s�ng. (H�nh �nh)
	K�nh thi�n v�n VLT (Very Large Telescope) ��u ti�n ��c k�t n�i t� 4 k�nh thi�n v�n c� ��ng k�nh g��ng m�i c�i l� 8,2m, d�y 17,5cm. Kh�i l��ng t�ng c�ng 23 t�n, ��c �i�u khi�n b�ng m�y t�nh. K�nh ��c ��t tr�n ��nh n�i Xiero Paranan cao 2665m trong xa m�c Atacama � mi�n B�c Chile. Nh�ng s� li�u nh�n ��c l�i ��c x� l� � trung t�n ISO (Infrared Space Observatory) c�a ch�u �u ��t � Gatchi (CHLB ��c). K�nh n�y m�nh h�n k�nh Hubble s� gi�p c�c nh� thi�n v�n nghi�n c�u c�c thi�n h� � r�t xa ch�ng ta.

=======================================